Buwan ng Pambansang Pamana 2025: Kapitolyo sa kasaysayang pampulitika ng bansa — mga unang nalagakan ng panandang pangkasaysayan
Sa pagwawakas ng Buwan ng Pambansang Pamana, tampok sa seryeng ito ang mga unang Kapitolyo ng mga lalawigan na kinilala ng Pambansang Komisyong Pangkasaysayan ng Pilipinas (NHCP) sa pamamagitan ng mga panandang pangkasaysayan o pahayag bilang Pambansang Palatandaang Makasaysayan. Sa lente ng kasaysayang pampulitika, ang mga Kapitolyo ay hindi lamang gusali kundi espasyo ng pamumuno at kapangyarihan, na nagsilbing sentro ng kolonyal, rebolusyonaryo, at republikang pamahalaan sa mga lalawigan.
Mula sa panunungkulan ng mga alkalde mayor, gobernador sibil, at mga lider ng rebolusyon, hanggang sa muling pagtatatag ng demokrasya pagkatapos ng digmaan—ang mga istrukturang ito ay tahimik na saksi sa mahahalagang yugto ng pamahalaang Pilipino.
Ang mga larawang tampok sa serye na ito ay nagpapakita ng sampung makasaysayang gusaling Kapitolyo (o probisyunaryo) na unang kinilala ng Komisyon bilang mahalagang bahagi ng kasaysayang pampamahalaan ng bansa.
1. Kapitolyo ng Bataan
Orihinal na itinayo bilang Casa Real ng Bataan sa ilalim ni Alcalde Mayor Domingo de Goyenchea mula 1792 hanggang 1794. Nasira ito sa mga lindol noong 1852 at 1854, at isinailalim sa mga pagsasaayos noong 1854, 1869, 1880, at 1885. Mula Mayo 31, 1898 hanggang Enero 1900, nagsilbi itong punong-tanggapan ng Rebolusyonaryong Pamahalaan ng Bataan. Mula 1903 hanggang 1906, naging tahanan din ito ng Mataas na Paaralang Panlalawigan.
2. Kapitolyo ng Zambales
Itinayo ng Pamahalaang Kolonyal ng Espanya mula 1875 hanggang 1878, ang gusali ay orihinal na ginamit bilang Panlalawigang Piitan noong panahon ng mga Kastila. Noong 1899, ito ay naging Pangkalahatang Himpilan ng Rebolusyonaryong Pamahalaan ng Zambales. Matapos ang muling pagsasaayos ng harapan ng gusali noong 1939, nagsilbi na itong opisyal na Kapitolyo ng Pamahalaang Panlalawigan ng Zambales.
3. Price Mansion, Tacloban
Itinayo noong 1910, ang gusali ay dating pag-aari ni G. Walter S. Price at ng kanyang asawa. Sa panahon ng Kampanya sa Pilipinas ng Allied Forces noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ito ay pansamantalang ginamit bilang Kapitolyo ng Philippine Commonwealth mula Oktubre 20 hanggang 23, 1944. Naiwasan ni Heneral Douglas MacArthur ang matinding pinsala nang tamaan ng bombang Hapon ang bubong ng silid na kanyang tinutuluyan noong Oktubre 20, 1944.
4. Kapitolyo ng Leyte
Ang Panlalawigang Kapitolyo ng Leyte ang nagsilbing punong tanggapan ng Pamahalaang Komonwelt ng Pilipinas mula Oktubre 23, 1944 hanggang Pebrero 27, 1945. Noong Oktubre 23, 1944, nanumpa si dating Pangalawang Pangulo Sergio Osmeña bilang Pangulo ng Philippine Commonwealth sa hagdanan ng gusali sa harap ni Heneral Douglas MacArthur, na sinaksihan ng mga miyembro ng Gabinete, puwersa ng Allied Forces, at mga bagong layang Pilipino.
5. Kapitolyo ng Quezon (Tayabas)
Itinayo bilang Kapitolyo ng Tayabas noong 1908 sa lupang ipinagkaloob ni Abogado Filemon E. Perez. Ginawang konkreto ang gusali alinsunod sa Public Act No. 1637. Pinalawak ito mula 1930 hanggang 1935 sa ilalim ng pamumuno ni Gobernador Maximo Rodriguez. Nasira ang gusali noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig at naipagawa muli sa bisa ng Tydings Act noong Abril 30, 1946. Sa bisa ng Republic Act No. 14, pinangalanan itong Quezon Provincial Capitol noong Setyembre 7, 1946.
6. Kapitolyo ng Negros Occidental
Ang orihinal na Kapitolyo ng Negros Occidental ay nasa lumang bahay na ipinagkaloob ni Jose Ruiz de Luzuriaga sa kanto ng Daang Luzuriaga at Araneta. Ang kasalukuyang gusali ay dinisenyo ni Arkitekto Juan Arellano noong 1927 at natapos noong 1933 sa ilalim ni Gobernador Jose Locsin. Itinuturing itong mahalagang halimbawa ng gusaling pampamahalaan at arkitektura noong unang bahagi ng ika-20 siglo sa panahon ng mga Amerikano. Ipinahayag itong Pambansang Palatandaang Makasaysayan noong Hulyo 19, 2004.
7. Kapitolyo ng Cebu
Ang dating Kapitolyo ng Cebu ay matatagpuan sa harap ng kasalukuyang Plaza Independencia. Nasakop ito ng mga rebolusyonaryong Pilipino noong 1898 at ng mga puwersang Amerikano noong 1899. Ang kasalukuyang gusali ay dinisenyo ni Juan Arellano at itinayo noong Disyembre 1936. Pinasinayaan ito ni Pangulong Manuel L. Quezon noong Hunyo 14, 1938. Isang halimbawa ito ng gusaling pampamahalaan mula sa panahon ng Komonwelt. Idineklara itong Pambansang Palatandaang Pangkasaysayan noong Hunyo 9, 2008.
8. Casa Real ng Iloilo
Ang Casa Real ng Iloilo ay itinayo noong panahon ng mga Kastila, yari sa kahoy at bato. Naging Kapitolyo ito nang maitatag ang Pamahalaang Sibil ng Iloilo noong Abril 11, 1901, sa ilalim ni Gobernador Martin T. Delgado (1901–1904). Ginamit ito ng mga Hapones mula 1942 hanggang 1945. Naayos ang ilang bahagi ng gusali noong dekada 1960. Nasunog ito noong Nobyembre 4, 1998 at muling naipagawa. Mula 1901 hanggang 2001, naging sentro ito ng pamahalaang panlalawigan ng Iloilo.
9. Kapitolyo ng Ilocos Norte
Ang Kapitolyo ng Ilocos Norte ay dinisenyo ni Ralph Harrington Doane at itinayo mula 1917 hanggang 1925 sa pangangasiwa nina Jose Paez at Tomas Mapua. Noong Disyembre 12, 1941, dumating ang mga Hapones sa Laoag, dahilan upang lumikas si Gobernador Roque Ablan at ituloy ang pamahalaan sa kabundukan ng Maananteng, Solsona. Pinalaya ang Laoag ng 15th Infantry Regiment ng United States Army Forces in the Philippines–Northern Luzon noong Pebrero 13, 1945. Isinaayos ang gusali noong 1957 at pinasinayaan ito ni Pangulong Carlos P. Garcia noong Disyembre 27, 1958. Inilagay ang marker bilang bahagi ng ika-200 anibersaryo ng Ilocos Norte (1818–2018).
10. Kapitolyo ng Sorsogon
Noong 1902, ang tahanan ng angkang De Vera ang nagsilbing pansamantalang opisina ni Gobernador Bernardino Monreal. Itinayo ang Kapitolyo ng Sorsogon mula 1915 hanggang 1917 sa ilalim ni Gobernador Victor Eco, kasabay ng gusaling hukuman at panlalawigang piitan. Pinamahalaan ito nina Arkitekto George Fenhagen at Ralph H. Doane.
Other Articles
-
Day 3 of the Pawikan Environmental Forum Broadens Awareness in the Municipalities of Orani, Samal, and Abucay
The province-wide Pawikan Environmental Forum continued yesterday, November 19, 2025, bringing its third-day learning sessions to Kabalutan Elementary School in Orani, Lalawigan Elementary School in Samal, and Wawa Elementary School in Abucay.As the program reaches more communities across the province, it continues to nurture awareness, responsibility, and a collective effort toward preserving Bataan’s marine life.We…
-
Day 2 of Pawikan Environmental Forum Reaches Students In Dinalupihan and Hermosa
The province-wide Pawikan Environmental Forum continued last November 18, 2025, reaching more young learners at San Pablo Elementary School in Dinalupihan and Almacen Elementary School in Hermosa.The sessions highlighted the importance of marine turtle protection under Provincial Ordinance No. 24, Series of 2022. Students participated in short discussions, interactive presentations, and fun educational games that…
-
Pawikan Festival 2025 Schedule of Activities
Let’s come together and show our love for nature at this year’s Pawikan Festival 2025.This November 29, we will gather at the Pawikan Conservation Center in Brgy. Nagbalayong, Morong to honor our beloved Pawikan and the communities who work tirelessly to protect them.From early morning activities and creative competitions to the ceremonial releasing of hatchlings,…
-
Ready na ang mga creative entries ng ating college participants para sa Pawikan Festival 2025 Reels Competition!
The reels are in! Ready na ang mga creative entries ng ating college participants para sa Pawikan Festival 2025 Reels Competition!Through their one-minute reels, ipapakita nila ang iba’t ibang paraan kung paano natin mapangangalagaan ang mga Pawikan. Mula sa kanilang lifecycle, mga species, hanggang sa mga hakbang para maprotektahan sila ayon sa Provincial Ordinance No.…
-
Pawikan Festival 2025 Walk For A Cause Kit
Be part of the Pawikan Festival on November 29, 2025! Show your support for marine conservation by getting this year’s official Pawikan Festival shirt and cap set for only ₱350. You can also get the festival shirt only for ₱280. All proceeds will go to Pawikan Conservation Projects dedicated to protecting and caring for our…
-
The BATAAN CHORAL ARTISTS is opening AUDITIONS for passionate singers who dream to perform, inspire, and be part of our growing family.
✨ We’re looking for:🎵 Altos and Basses🎵 Individuals with heart, discipline, and dedication to music🎵 Lovers of harmony who want to growQUALIFICATION:-17 years old and above-A resident of Bataan-Passionate in making musical excellence-Has a flexible schedule for evening rehearsals Here’s how: 1. Kindly message us through our facebook page – Bataan Choral Artists or fill…
-
Empowering Filipino Hospitality: FBSE Seminar Concludes at Puntabelle Nature Resort and Farm Adventure
EMPOWERING FILIPINO HOSPITALITY: FBSE SEMINAR CONCLUDES AT PUNTABELLE NATURE RESORT AND FARM ADVENTURE On November 5, 2025, the Department of Tourism (DOT), through the Provincial Tourism Office, successfully concluded the Filipino Brand of Service Excellence (FBSE) Seminar at Puntabelle Nature Resort and Farm Adventure in Hermosa, Bataan. A total of 38 service employees participated in…
-
Suzuki Philippines donates a Jimny and adopts pawikan nests at the Pawikan Conservation Center in Bataan
From city drives to coastal care! Suzuki Philippines donates a Jimny and adopts pawikan nests at the Pawikan Conservation Center in Bataan — a step towards protecting our marine wildlife. Link to full article in the comments section. Other Articles Come and Join us FOLLOW US ON
-
This September, we join the nation in celebrating Tourism Month 2025 with the theme “Tourism and Sustainable Transformation.”
From your Bataan Tourism family, we’re sending you our warmest wishes on your special day. Your quiet strength, sincere leadersIn Bataan, tourism is more than just showcasing destinations. It is about protecting our rich history, nurturing our natural treasures and ensuring that growth is inclusive and sustainable for our communities. Here’s a series of activities…
-
Ms. Danica Lolita Tigas-Rodriguez, Featured in Women of Valor Season 2
So proud to see our OIC Provincial Tourism Officer, Ms. Danica Lolita Tigas-Rodriguez, featured in Women of Valor Season 2. Her story is not just about leadership, but about heart, authenticity, and courage. This feature is also a celebration of the whole team who continues to work behind every project that tells the story of…
Come and Join us
FOLLOW US ON